Мақалада қазақ әдебиетін оқытуда көшбасшылықтың тиімді нәтижесіне жетудің теориялық және көп деңгейлік зерттеулеріне негізделген ақпараттар беріледі. Білім беруде оқытушының өзіне және білім алушыға әсер ететін көшбасшылық бағдарлар жұмыс тиімділігін арттыру мен шабыттандыруға, білім сапасын нығайтуға көмектеседі. Бұл зерттеу әдістері мен тәсілдері арқылы оқытуда жоғары оқу орнындағы көшбасшылық туралы білімді толықтырады. Қазақ әдебиетін оқытуда трансформацияланған көшбасшылық әдеби-құрылымдық контексте тереңірек түсінік алуға шақырады. Білім алушылардың психологиясына, үлгерім сапасына, позитивті қарым-қатынас жасауға, көркем әдебиетті оқуға, талдауға, ізденуге, тұлға қалыптастыруға көмектеседі. Көшбасшы оқытушыларға өз жұмысына нақты мақсат қоюға, адалдыққа, мотивация жасауға маңызды оң үлес қосады. Мақалада тақырыптың өзектілігі қазақ әдебиетін оқыту арқылы көшбасшылықтың дамуы, маңызы сипатталады. Соған сәйкес қазақ әдебиетін оқыту мәселесіне, жан-жақты дамытуға әдістеме арқылы зерттеу жүргізіледі. Зерттеу барысында сипаттау, сараптау, талдау, салыстыру әдістері қолданылады. Көшбасшылықты қазақ әдебиетін оқыту арқылы білім беру қызметін талдау негізінде анықтап көрсетеді. Білім беру саласындағы көшбасшылық тек басқарумен ғана сипатталмайтынын нақтылайды, тереңдеп зерттеуге тырысады. Қазіргі заманғы әдебиет саласындағы көшбасшылықтың негізгі мақсаты – адамды дамытуға, жеке тұлғаны дамытуға күш салатындығы сараланады.

https://doi.org/10.48081/UIMY9931

2022

Выпуск 2

Мақалада оқушыларды ұлттық құндылықтар негізінде тәрбиелеудегі жалпы білім беретін мектептердің мақсаты мен міндеті айтыла келіп, осы талаптарға сәйкес математика пәнін оқытудың кейбір ерекшеліктеріне көңіл бөлінеді. Тұлғаны ұлттық рухта қалыптастыратын әр халықтың өзіне тән ерекше өмір салты, құндылығы бар екендігі белгілі. Математика сабақтарындағы оқу, оқыту іс-әрекетінің негізі есептер шығару болса, осы ретте өэ халқымыздың ұлттық әдет-ғұрпы мен өнегесі, әдебиеті мен тарихы негізге алына отырып дайындалып, заманауи үлгіде құрылған этноматематикалық есептер мен тапсырмалардың маңызы зор. Біздің зерттеуіміз халқымызға тән осындай этникалық белгілерді, нумерацияны және санап, есептеуді, шамаларды өлшеуді пайдалана отырып, математикалық есептер контентін құрылымдау және модельдеуді қарастырады. Сонымен қатар, зерттеу жұмысы халық шығармашылығының сан түрлі туындыларында кездесетін математикалық мәліметтерді, қазақтың қара есептерін, ежелгі математикалық мәдениет ескерткіштеріне талдауды қамтитын ұлттық фольклорға негізделген. Жоба нәтижесінде оқушылар зердесінде математикалық сауаттылықты, құзыреттілікті, мәдениетті этноматематика арқылы қалыптастырып, дамыту оқушыларға арналған этноматематикалық есептердің мобильдік қосымшасын жасақтау арқылы қамтамасыз етіледі. Мақалада нақты мәліметтерді пайдалана отырып құрылымдалған осы сипаттағы этноматематикалық есептер топтамасы келтіріледі.

https://doi.org/10.48081/EYAH7617

2022

Выпуск 2

Мақалада Жамбыл Жабаев шығармаларын оқыту арқылы білімгерлерге эстетикалық тәрбие беру тақырыбындағы зерттеушілердің ғылыми ой пікірі негізінде талдау жасалды. Нақты ғылыми фактілерді көрсете отырып, теориялық дәлелдер келтірілді. Зерттеу негізгі тұжырымдарын алдағы зерттеулерде теориялық дәйек ретінде қолдануға болады. Сондай-ақ филолог ғалымдар ізденістеріне жаңа деректік пайдаға асатын зертханалық нәтижелер де бар. Қазақ әдебиеті тарихында өзіндік орны бар, шығармаларының тәлім-тәрбиелік маңызы зор жыраулар поэзиясына арналған. Эстетикалық тәрбие үнемі, тұрақты бірізділікпен көркемөнер туындыларын көріп, оқып, талдап, ой жүргізуді талап етеді, сол себепті білімгерлердің эстетикалық тәрбиелілігінің өлшемдері мен көрсеткіштері өлеңдерді талдауы, ой жүргізуіне байланысты болуы керек. Нақтылап айтқанда, білімгерлердің Жамбыл туындыларын тани білуі және оған деген қызығушылығы, таңданысы маңызды. Білімгерлердің поэзияны қабылдауын дамыту – олардың шығарма туралы мәліметтерін, білімін үнемі толықтырып отыру, эмоционалдық сезімнің ізгі істерге жетелеуін, тұрмыстағы адамдар арасындағы қарым-қатынастарын, рухани-адамгершілік қасиетін, шығармашылық қабілеттерін дамыту болып табылады. Жамбылдың ақын ретінде қалыптасуына өз тұсындағы аға ұрпақ ақындардың, өзіне дейінгі жыраулардың шығармашылығы сарқылмас бастау, таймас тұғыр болды. Жамбылдың XIX ғасырдағы өзі тікелей араласқан, көпшілігін ұстаз тұтқан ақындық мектеп өкілдеріне деген лебіздері – дәстүрлі поэзиядағы эстетикалық танымның бағалануы деп түсіндіруге болады.

https://doi.org/10.48081/JQFZ6947

2022

Выпуск 2

This article reflects the actual problems of linguistic personality development in the system of bilingual education in the context of the modern socio-cultural situation, the description of the contradictions and perspective ways to solve them. It describes the model of the communicative competence formation of bilingual students, which includes interrelated structural elements and its blocks: target block, motivational, substantive, procedural, technological, criterion-evaluation, and effective block. All these components are connected, mutually dependent and reflect the educational process information. The main feature of the formation of students' communicative competence model is the consistency and integration of its blocks, which determines the complex orientation of the college educational process to the formation of a graduate who possesses bilingual communicative competence. These model features can combine all participants of the college educational process with the system of goals for each block. The development of any formed quality must be diagnosed in order to clarify the system of specified properties in each block. The diagnostic ways were selected for determining the level of communicative competence development, criteria and indicators correlating with the main structural components of the study were determined. Criteria-based diagnostics of the selected indicators allows us to determine the success of the students' communicative competence development and the college teachers’ necessary further actions.

https://doi.org/10.48081/QGNH6917

2022

Выпуск 2

Мақалада қазіргі қоғамдағы отбасы мәселесі қозғалған. Отбасындағы туындаған қиындықтар мен проблемалар жасөспірімнің тұлғалық қалыптасуына, эмоционалдық игілігіне қаншалықты ықпал ететіндігіне ерекше назар аударылған. Мақалада Қазақстандағы тәуелсіз зерттеу ұйымының 2018 жылғы жүргізген зерттеуіне, «Қазақстан жастары 2019» Ұлттық баяндамасы мен Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың 2020 – 2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында қарастырылған бала тәрбиесі мәселесіне шолу жасалынған. Жалпы бала тәрбиесінде отбасы маңызды орынға ие. Отбасында қалыптасқан қарым-қатынас, өзара сыйластық, отбасылық ұстанымдар т.б. баланың бойындағы негізгі қағидат ретінде қалыптасады. Сонымен қатар отбасындағы ата-ананың жұмысбастылығы, бала тәрбиесіне жете көңіл бөлмейтіндігімен қатар қоғамда ажырасу жиілігі нәтижесінде балалар жалғыз басты ана қамқорлығында болуы, толық емес отбасында тәрбиеленуі баланың жасөспірімдік кезеңдегі көптеген қиындықтарға кез болатындығының бірден бір факторы ретінде қарастырылған. Баланың өскен ортасы оның тұлғалық қалыптасуымен қатар, эмоционалдық игілігіне де ықпал етеді. Мақалада эмоция, психофизологиялық негізі мен жағымды, жағымсыз әсері зерделенеді. Мақалада жасөспірімдердің эмоционалдық жағдайына отбасының ықпалын зерттеу мақсатында жүргізілген сауалнама мен проективті әдістің нәтижесіне талдау жасалған. Зерттеу проблемасы тұрғысынан жасөспірімдердің эмоционалдық жағдайына отбасының ықпалы анықталып, қорытынды жасалған.

https://doi.org/10.48081/VLSF2472

2022

Выпуск 2

Осы мақалада студенттердің (дене шынықтыру және спорт мамандарына қатысты) ішкі интеллектуалды әлеуетінің орны туралы айтылған. Сонымен бірге студенттердің (дене шынықтыру және спорт мамандарына қатысты) ішкі интеллектуалды әлеуетін арттырудың әдіснамалық негізі қарастырылады. Жеке мүмкіндік тек «стохастикалық парадигмамен» анықталатынын ескеріп, үш: стохастикалық, эмпирикалық, алгоритмдік парадигмалардың сабақтастығын тұтас алынғаны бағамдалған. Зерттеу барысында «онтология», «аксиология», «гносеология» ұғымдары дене шынықтыру пәнінде қолданылуы жайлы зерттеу еңбектерінде тапшылығы аңғарылған. «Онтология», студент өзінің табиғатын зерделеп, өзінің болмысына дене шынықтыру пәнінің, қандай пайда әкелетіні тұрғысынан көмек беретінін байқай алуына бағдарлайтыны туралы жазылған. «Гносеология» студенттердің дене шынықтыру сабағында тағылымдық-қисындық нысаналардың іс-әрекетте қандай құбылысқа, көрініске, үдеріске қатысты дегенге жауап беріп, олардың тағылымды тани алатын дәрежеге жете алатынын аңғартқан. «Аксиология» студенттердің ішікі интеллектуалды әлеуеттерін арттыруда құндылықтар түрлерін ажыратып, өзіне не қажет екенін саралай алу іскерлігін, тәнін билейтін жан азығы білім мен ғылым негізіне жүгініп, жаттығу түрлерін таңдай алу тұжымын орнықтырған.

https://doi.org/10.48081/PSSR2272

2022

Выпуск 2

Автор бұл мақалада ғалым-зерттеуші Төлеубекова Рымшаш Кәмешқызының ұстанымы аталған тұжырымға сәйкес келетіні байқалды. Өзінің меңгерген ғылыми пайымының құндылығын саралауға қайшылықты табан аузында, оқысынан нұсқалы тұрғыда анықтай алуы зерттеушінің өз-өзімен диалогқа түсу іскерлігін ұштап отыруын аңғартады. Ғалым зерттейтін мәселелердің бірі-барлық әлеуметтік және экономикалық проблемалар мен қақтығыстармен әр түрлі, күрделі әлем қарсаңында тұрған моральдық жетілген тұлғаның қалыптасуы, жаңа әлеуметтік-мәдени жағдайларға бейімделудің кең мүмкіндіктерін анықтау. Халықтық педагогиканың ғасырлар бойы бала тәрбиесін біліммен сіңіре алу шеберлігін жаңғырту сыңайында автор балалардың эмоциялық, аффектілік құбылу сәттерін қадағалап, олардың шаршамау, жалықпау, марғаулыққа салынбау секілді терісқақпай қылықтардан азат ету амал-тәсілдерге тоқталған. Рымшаш Кәмешқызы зерттеу еңбектерінің доминанты сыңайнда ғылыми феноменін айқындайтын 8 бағыттарын жіктегені – әрбір өткізілуге тиісті жұмыстарының нәтижеге бағдарлануын қамтамасыз етуді басымдықта алғаны. Мұның өзі бүгінгі модернизация талабына үндес келуін көрсетеді. Ғалым жастардың білім мазмұнынан меңгерген ішкі ойлау, еске сақтау, оны келесі күндерде ұмытпау, әрбір қабылдау үдерісінде әр баланың өзінің бейіміне тән қабылдау әдісінің орнығуы (перцептивтік үдеріс), бір сабақ және апталық, тоқсандық, жарты жылдық, жылдық және т.б. траекториялық желінің өсуі, олардың бөлек-бөлек берілген тақырыптарының сабақтастығын сақтай білуі (апперсептивтік үдеріс) сияқты психологиялық-педагогикалық негіздерді баланың санасына жеткізуі.

https://doi.org/10.48081/GCZW7662

2022

Выпуск 2

Қоғамның постиндустриалды ақпараттық дамуының динамикасы әлеуметтік институт ретінде білімге жаңа жоғары талаптар қояды. Қарқынды дамып келе жатқан әлемде жеке тұлғаның білім алуын, дамуын және тәрбиесін қамтамасыз ету, тұтас дүниетанымды, мамандардың функционалдық сауаттылығы мен шығармашылық кәсібилігін, креативті ойлау қабілетін қалыптастыру қажет. Бұл мақсаттарды бұрынғы білім беру парадигмасы шеңберінде іске асыру мүмкін емес, адам туралы ғылымның барлық жетістіктері негізінде білім беруді жаңғырту талап етіледі. Қазіргі білім беруді парадигмалық түзетуде педагогикалық ғылым ерекше рөл атқарады. Бұл мақалада білім берудегі креативті ойлау философиясы, білім алушылардың креативті ойлау қабілетін арттыру, танымдық-шығармашылық әдістемелер, ғылыми зерттеу, белсенді оқыту әдістемесі бойынша зерттеулер, сонымен қатар, аталған сала бойынша отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектеріне, дереккөздерге шолу жасалып, талдау жасалды. Білім алушының танымдық дағдыларын дамытуға әсер етуші факторларға сипаттама берілді. Білім алушылардың креативті ойлау дағдысын қалыптастыруда ұсынылатын әдістемелер мен тұжырымдар аталып көрсетілді. Бұл ғылыми мақаланың мақсаты білім алушылардың креативті ойлау дағдыларын қалыптастыру шеңберінде зерттелген ғылыми зерттеу жұмыстарына шолу, талдау жасай отырып, тұжырымдау.

https://doi.org/10.48081/WNJZ6595

2022

Выпуск 2

Мақала әлеуметтік жауапкершілікті кәсіби тұлғалық сапа ретінде қалыптастыруда когнитивті компоненттің критерилік көрсеткіштерін анықтауға арналған. Когнитивті компонент әлеуметтік жауапкершілік құрылымындағы маңызды және негізгі компонент. Өйткені қандайда бір кәсіби сапаны қалыптастыру үшін, ол туралы білім алушының тұтас түсінігі, қабылдауы, саналы қатынасы болуы шарт. Өздігінен әлеуметтік жауапкершілік күрделі құрылымды категория болғандықтан авторлар бұл салада бұдан бұрынғы зерттеулерге сүйене отырып, когнитивті компоненттің әлеуметтік хабардарлық және мағыналық критерилерін талдауды зерттеу жұмысының міндеті ретінде қарастырады. Бұл міндетті орындау үшін білім алушыларда әлеуметтік жауапкершіліктің мазмұны туралы білімнің жалпы жағдайы жөнінде ақпарат жинақтауға мүмкіндік беретін әлеуметтік сауалнама және әлеуметтік жауапкершіліктің жеке маңызын сезінудің, түсінудің деңгейін анықтауға мүмкіндік беретін «жуапкершіліктің» көпөлшемдік функционалдық диагностика әдістемесінің бесінші және алтыншы шкалаларының нәтижелері алынды. Зерттеу жұмысының нәтижесі білім алушыларда әлеуметтік жауапкершілікті тұтас, түбегейлі қабылдауға қарағанда біржақты түсініктің басымдылығын көрсетті. Бұндай көрніс әсіресе, бірінші курс студенттерінде айқын көрінеді. Қандай да бір саналы іс-әрекетті жүзеге асыруда болашақ педагогтің тек қана қоғамдық біліммен шектелуі жеткілікті емес. Сондықтан, әлеуметтік жауапкершілікті қалыптастыруда когнитивті компоненттің жан-жақты зерделенуі, бұл процестің тиімді жүзеге асырылуын қамтамасыз етеді.

https://doi.org/10.48081/LFSL3897

2022

Выпуск 2

Мақалада нарратив теорияларына салыстырмалы талдау келтірілген. Нарратив мәтінінің негізгі мағыналық қалыптастырушы және құраушы факторлары, негізгі бірлігін, көптеген зерттеушілердің пікірі бойынша баяндаудың негізгі категорияларын айқындап көрсетеді. Нарративтің оны басқа мәтіндерден ерекшелейтін типтік ерекшеліктерін анықтау үшін нарратив мәтіндерінің сипаттамасына толығырақ тоқталынады. Маңызды философиялық айырмашылықтарға қарамастан, адам өз оқиғасын баяндау теориясының көптеген сәттері, оның ой - пікірлерінің нәтижесінде тарихтағы адамның өмір сүруінің өткен жолын білуге әсерін түсінуге әкелді. Нарративтің ішкі құрылымын, яғни жасырын түрдегі психологиялық мәселелерді нақтылау үшін кейіпкерлердің қажеттіліктері мен мотивтерін, негізгі қақтығыстар мен қорғаныстарды, негізгі қорқыныштарды анықтау, сондай-ақ сюжетке кіретін немесе субъект елемейтін кейіпкерлерді, заттар мен жағдайларды талдау қажеттілігі айқындалған. Осы уақытқа дейін “нарратив”, “әңгіме”, “тарих” ұғымдарын жиі синоним ретінде қолданылды. Шынында да, әдебиетте бұл ұғымдарды араластыра қолданады, бұл таңқаларлық емес, өйткені олар өте ұқсас құбылыстарды сипаттайды. Алайда, бұл ұғымдар әртүрлі және мақалада бөліп қарастырылған. Нарративтің оны басқа мәтіндерден айырмашылығын көрсететін типтік ерекшеліктерін анықтау үшін нарратив мәтіндерінің сипаттамасы толығырақ көрсетілген. Баяндаудың негізгі категориялары туралы көптеген зерттеушілердің пікірлерін қамтыға

https://doi.org/10.48081/XUMR8850

2022

Выпуск 2